Γράφει η: ‘Αννα Χαλεπλή, Ψυχολόγος, MSc Εφαρμοσμένη Αναπτυξιακή ΨυχολογίαΟ εκφοβισμός και συγκεκριμένα η σχολική βία είναι μία ιδιαίτερη μορφή επιθετικότητας που εκδηλώνεται στο σχολείο κι όχι μόνο. Η επιθετικότητα και η αντιδραστική συμπεριφορά αποτελούν το 1/3 των προβλημάτων συμπεριφοράς που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ψυχολόγοι και οι παιδαγωγοί. Η επιθετικότητα αναφέρεται πάντα σε συμπεριφορές που έχουν ως στόχο να βλάψουν τον άλλο. Ο ορισμός της σχολικής βίας συμπεριλαμβάνει «στοιχεία του ορισμού της βίας όπως είναι η επιβολή της βούλησης, η πρόκληση ζημίας ή βλάβης, η απειλή εκφοβισμού, κακομεταχείρισης ή κακοποίησης». Ένα άτομο υφίσταται εκφοβισμό, αν αυτός/αυτή εκτίθεται επανειλημμένα, σε αρνητικές ενέργειες από ένα ή περισσότερα άτομα με σκοπό την πρόκληση σωματικού ή ψυχικού πόνου».
Μορφές σχολικής βίας ή εκφοβισμού είναι ο σωματικός, λεκτικός, εκφοβισμός με εκβιασμό, έμμεσος ή κοινωνικός, ηλεκτρονικός, ρατσιστικός και σεξουαλικός.
Οι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν ένα παιδί να ασκεί βία ποικίλλουν, όπως ποικίλλει και η συχνότητα εκδήλωσης τέτοιας συμπεριφοράς. Συγκεκριμένα ένα παιδί μπορεί να έχει βιώσει προηγούμενη προσωπική τραυματική εμπειρία, στην οποία μπορεί να περιλαμβάνεται κακή μεταχείριση ή ένα περιστατικό εκφοβισμού, νιώθει έλλειψη ζεστασιάς ή αφοσίωσης από τη μεριά των γονιών, έχει ως πρότυπο την επιθετική συμπεριφορά από τη μεριά των γονιών προς άλλους ανθρώπους ή ζώα, δέχεται σκληρή φυσική πειθαρχία στο σπίτι, συμπεριλαμβανομένης της φυσικής/σωματικής κακομεταχείρισης , μένει σε ένα περιβάλλον όπου υπάρχει έλλειψη επίβλεψης ή παρέμβασης (συμπεριλαμβάνεται η έλλειψη ορίων στη συμπεριφορά των παιδιών) από τη μεριά των γονιών, δασκάλων ή άλλων ενηλίκων, νιώθει θυματοποίηση από μεγαλύτερα αδέρφια ή έχει φίλους που ασκούν εκφοβισμό ή έχουν θετική στάση απέναντι στη βία, έχει πρότυπα εκφοβιστικής συμπεριφοράς που προβάλλονται μέσω της κοινωνίας, ειδικά στην τηλεόραση, τις ταινίες και τα βιντεοπαιχνίδια, θέλει να αναλαμβάνει υψηλούς ρόλους/ρόλους εξουσίας, για να ενισχύσει την κοινωνική του δύναμη και να προστατεύσει την εικόνα (κύρος) του στους συνομηλίκους του και ίσως προέρχεται από χαμηλά κοινωνικά στρώματα, περίπτωση στην οποία ενδέχεται τα παιδιά να «επιλέγουν» τον εκφοβισμό ως ένα μέσο, για να ανταποδώσουν τον χλευασμό και την επιθετικότητα και προκειμένου να ανυψώσουν έτσι το κοινωνικό τους επίπεδο, εξισώνοντάς το με υψηλότερο επίπεδο συνομηλίκων τους.
Τα παιδιά που συνήθως γίνονται τα «θύματα» εκφοβισμού έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: Έχουν προβλήματα τόσο εξωτερικευμένα όσο και εσωτερικευμένα, είναι παιδιά εσωστρεφή, ήσυχα και ευαίσθητα. Είναι, επίσης, μοναχικά άτομα, ανώριμα κάποιες φορές και με ελλιπείς δεξιότητες επικοινωνίας και περιορισμένες δυνατότητες επίλυσης προβλημάτων. Δυσκολεύονται σε θέματα διεκδίκησης και αδυνατούν να ακολουθούν τους όρους ή τις οδηγίες τρίτων τόσο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του παιχνιδιού όσο και σε κάθε άλλη κοινωνική τους δραστηριότητα. Τα χαρακτηριστικά που αποδίδονται συνήθως στους «θύτες» του σχολικού εκφοβισμού είναι τα εξής: επιθετικοί, σκληροί, με υψηλή αυτοπεποίθηση, παρορμητικοί, χωρίς αισθήματα συμπόνιας και ενσυναίσθησης προς τα «θύματά» τους, ενώ οι σχολικές τους επιδόσεις παρουσιάζονται συνήθως χαμηλές, κάτω του μέσου όρου.
Το κύριο μέσο εκφοβισμού που χρησιμοποιούν οι «θύτες» είναι η άσκηση βίας, επιδεικνύοντας τη μυϊκή τους δύναμη. Αυτό τους κάνει να υπερτερούν σε επίπεδο φυσικής δύναμης έναντι των «θυμάτων» τους, καθώς και όσον αφορά στην αποδοχή τους ως ιδιαίτερα δημοφιλή άτομα μεταξύ των συμμαθητών τους. Αφενός υποστηρίζεται ότι οι «θύτες» συνήθως υπολείπονται άλλων κοινωνικών δεξιοτήτων, όπως είναι για παράδειγμα η συνεργατικότητα, η ομαδικότητα, η τήρηση κανόνων και ορίων στο πλαίσιο μιας ομάδας.
Αφετέρου υποστηρίζεται ότι πολλοί «θύτες» μπορούν να χαρακτηριστούν όχι μόνο κοινωνικά επαρκείς, αλλά και ιδιαίτερα έξυπνοι. Συγκεκριμένα, οι «θύτες» («εκφοβιστές») επιτίθενται στην αξιοπρέπεια του «θύματος», στην ακεραιότητά του, στην αξιοπιστία του και στις ικανότητές του. Οι αντιδράσεις συχνά είναι διαφορετικές και διαχωρίζονται στα ενδοτικά ή υπάκουα «θύματα» και στα προκλητικά «θύματα»: Τα «ενδοτικά θύματα» είναι συνήθως αγχώδη και ανασφαλή άτομα, που τείνουν να απομονώνονται, να ξεσπούν συναισθηματικά με κλάμα. Δεν αποδέχονται τη χρήση βίας και δεν αντιδρούν, όταν δέχονται κάποια επίθεση, λόγω ανασφάλειας και έλλειψης αυτοπεποίθησης. Αντίθετα, τα «προκλητικά θύματα», προκαλούν την προσοχή ή το ενδιαφέρον των «δραστών» δια μέσου της ενοχλητικής ή προκλητικής συμπεριφοράς τους και αντιμετωπίζονται αρνητικά από το σύνολο της τάξης. Η συμπεριφορά των μαθητών αυτών χαρακτηρίζεται από έναν συνδυασμό άγχους και επιθετικότητας, ενώ δεν είναι δημοφιλή μεταξύ της ομάδας των συνομηλίκων τους. Και στις δύο περιπτώσεις τα άτομα χαρακτηρίζονται από μειωμένη αυτοπεποίθηση και χαμηλή αυτοεικόνα, αισθήματα ενοχής αναφορικά με τη «θυματοποίησή» τους, διάθεση απόσυρσης, ξεσπώντας σε κλάμα ή εκφράσεις θυμού, έλλειψη φίλων ικανών να τους στηρίζουν συναισθηματικά και να λειτουργούν υποστηρικτικά και υπάρχει παρουσία ελάχιστων φίλων, που και αυτοί δε φαίνεται να μπορούν να λειτουργήσουν κατά αυτόν τον τρόπο.
Ενδείξεις ότι ένα παιδί μπορεί να έχει πέσει «θύμα» σχολικού εκφοβισμού είναι οι ακόλουθες: Σημεία στρες – με το να είναι κακοδιάθετο, συνεσταλμένο ή κλαμένο ή με το να ενοχλεί έναν μικρότερο αδερφό/ή, ή φίλο/η, βρίσκει δικαιολογίες, για να μην πάει στο σχολείο, αναφέροντας, για παράδειγμα, ότι έχει πονοκέφαλο ή πόνο στο στομάχι, φαίνεται αναστατωμένο μετά τη χρήση του διαδικτύου ή κινητού τηλεφώνου – δείχνει μυστικοπάθεια και απροθυμία να μιλήσει σχετικά με τις online δραστηριότητές του, φέρει διάφορα σημάδια στο σώμα του και έχει ανεξήγητες εκδορές, παρουσιάζει αλλαγές στις διατροφικές του συνήθειες, έχει φθαρμένα ρούχα, σπασμένα αντικείμενα ή απώλεια χρημάτων, ανήσυχος ύπνος και παρουσιάζει παλινδρόμηση σε θέματα τουαλέτας και βρέχει το κρεβάτι του.
Bασικές οδηγίες για γονείς που έρχονται αντιμέτωποι με φαινόμενα βίας ή εκφοβισμού: Γίνετε θετικό πρότυπο για το παιδί σας. Δείξτε στο παιδί σας ανοχή, σεβασμό και ευγένεια, με το να συμπεριφέρεστε ευγενικά στους άλλους ανθρώπους. Αμφισβητήστε ρατσιστικές, ομοφοβικές, σεξιστικές ή υποτιμητικές απόψεις μπροστά στο παιδί σας. Να θυμάστε ότι τα παιδιά σάς παρατηρούν πάντα. Εξηγήστε στο παιδί σας απλά και κατανοητά γιατί είναι σημαντικό να μην πληγώνει τους άλλους με λόγια και πράξεις. Συζητήστε με το παιδί σας για τη βία και τις επιπτώσεις της με αφορμή βιβλία, ταινίες, παιχνίδια, σχέσεις με φίλους και συγγενείς. Διδαχτείτε και διδάξτε τεχνικές επίλυσης συγκρούσεων, επίδειξη σωστών αντιδράσεων (που δεν περιλαμβάνουν λεκτική ή φυσική επίθεση) σε περίπτωση έντονων συναισθημάτων θυμού. Παρατηρήστε το παιδί σας και ενθαρρύνετέ το να μιλήσει για όσα συμβαίνουν στο σχολείο του. Ασχοληθείτε με το παιδί σας, μάθετε πού βρίσκεται, όταν λείπει, με ποιους κάνει παρέα και με ποιους έχει άσχημες σχέσεις. Ενθαρρύνετε το παιδί να αναφερθεί σε καταστάσεις που έχει δει ή ακούσει και δεν του φαίνονται ευγενικές και έχουν αναστατώσει αυτό ή κάποιο άλλο παιδί. Δείξτε του τί σημαίνει να είναι καλός φίλος και πώς να φροντίσει κάποιο παιδί που φαίνεται λυπημένο ή φοβισμένο. Αν υποψιάζεστεότι το παιδί σας μπορεί να εμπλέκεται σε περιστατικά εκφοβισμού, μείνετε ψύχραιμοι και μην αντιδράσετε, πριν να είστε σίγουροι για το τι έχει συμβεί. Ένα συχνό συναίσθημα των γονιών, όταν έρχονται αντιμέτωποι με θέματα όπως η βία ή ο σχολικός εκφοβισμός, είναι η αμηχανία, ο θυμός ή ο φόβος. Στις περιπτώσεις αυτές, η ψυχραιμία είναι η καλύτερη τακτική. Διερευνήστε τα γεγονότα, μιλήστε με το παιδί, βεβαιωθείτε ότι έχετε επαρκή πληροφόρηση σχετικά με το τί έχει συμβεί.
Η ψυχραιμία διευκολύνει τον αποτελεσματικό χειρισμό μιας αντικειμενικά δύσκολης συναισθηματικά κατάστασης. Μιλήστε με το παιδί σας και κάντε το να αισθανθεί ασφάλεια και υποστήριξη. Η επικοινωνία με το παιδί, η ύπαρξη εμπιστοσύνης, η ειλικρίνεια είναι κρίσιμες για την αντιμετώπιση περιστατικών βίας ή εκφοβισμού. Μιλήστε με το παιδί σας και ακούστε το παιδί σας, πείστε το να μοιραστεί μαζί σας πώς φέρεται και πώς αισθάνεται. Προσπαθήστε να το καταλάβετε, να το ηρεμήσετε και να το κάνετε να αισθανθεί ασφάλεια. Αποφύγετε τον καταλογισμό ευθυνών και την τιμωρία και προσπαθήστε να το βοηθήσετε να συνειδητοποιήσει τί του συμβαίνει. Μην κάνετε το παιδί να πιστεύει ότι αυτό που συμβαίνει είναι δικό του λάθος. Στην επικοινωνία με το παιδί σας, δώστε του να καταλάβει ότι δεν πρέπει να κατηγορεί τον εαυτό του/της για ό,τι του συμβαίνει και διαβεβαιώστε το πως το αγαπάτε γι’ αυτό που είναι. Μην το πιέζετε να φανεί σκληρό και ανθεκτικό και να μην εκδηλώσει τα συναισθήματά του. Διαβεβαιώστε το παιδί ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν, αν λάβετε τα κατάλληλα μέτρα. Διαβεβαιώστε το παιδί σας ότι αυτό που βιώνει δεν είναι μια μόνιμη κατάσταση και πως τα πράγματα θα αλλάξουν. Δώστε του ελπίδα και βοηθήστε το να δράσει. Τονώστε την αυτοπεποίθησή του μέσα από αθλητικές ή άλλες δραστηριότητες. Συνεργαστείτε με το σχολείο. Κανείς δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τον εκφοβισμό μεμονωμένα – απαιτείται συνεργασία με τους δασκάλους, τη διοίκηση του σχολείου, τα μέλη της κοινότητας, άλλους γονείς και τα ίδια τα παιδιά. Απευθυνθείτε άμεσα στον δάσκαλο του παιδιού σας, μοιραστείτε το πρόβλημα και αναζητήστε λύσεις. Μιλήστε με τη διεύθυνση του σχολείου, αν απαιτούνται γενικότερα μέτρα. Μη διστάσετε να αναζητήσετε εξειδικευμένη συμβουλευτική ή ψυχολογική υποστήριξη για εσάς ή το παιδί σας. Ενημερωθείτε και αναζητήστε εξειδικευμένη βοήθεια και υποστήριξη. Η ετοιμότητα των γονιών να αντιδράσουν σε περιστατικά εκφοβισμού είναι ιδιαίτερα σημαντική. Η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση σχετικά με τα φαινόμενα είναι κρίσιμη. Ενημερωθείτε μέσα από βιβλία, ιστοτόπους και ενημερωτικές εκπομπές.
Ενθαρρύνετε το παιδί σας να λάβει μέρος σε εκδηλώσεις / δραστηριότητες κατά του εκφοβισμού Ευαισθητοποιήστε το παιδί σας σχετικά με φαινόμενα βίας και εκφοβισμού. Συζητήστε μαζί του με κάθε αφορμή και ενθαρρύνετέ το να μετέχει σε εκδηλώσεις, ομάδες και δραστηριότητες που ενισχύουν το ομαδικό πνεύμα και βοηθούν στην κατανόηση και στην ανοχή της διαφορετικότητας.
ΠΗΓΗ: VIVEREMAG
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου